Sindirim Sistemi ve Sindirim Sistemi Hastalıklarına İyi Gelen 9 Çay

İnsanlar binlerce yıldır sindirim sorunlarının ve diğer hastalıkların tedavisi için çeşitli çaylar içiyorlar.

Bazı bitkisel çayların mide bulantısı, kabızlık, hazımsızlık ve daha birçok konuda yardımcı olduğu gösterilmiştir. Neyse ki çoğu yaygın olarak bulunabiliyor ve evde yapılmaları da oldukça kolay.

İşte sindiriminizi iyileştirebilen 9 çay:

1. Nane Çayı

Mentha piperita bitkisinden elde edilen bir yeşil ot olan nane, canlandırıcı aroması ve mide bozulmasını yatıştırması ile bilinir.

Hayvanlar ve insanlar üzerindeki çalışmalar, naneli bir bileşik olan mentolün sindirim sorunlarını iyileştirdiğini göstermiştir (1, 2, 3, 4).

Nane yağı, bazen kalın bağırsağı etkileyen, mide ağrıları, şişkinlik, gaz ve diğer rahatsızlık verici semptomlara neden olabilen iltihaplı bağırsak sendromunu (IBS) iyileştirmek için kullanılır (5).

IBS'li 57 kişi üzerinde yapılan 4 haftalık bir çalışma, günde iki kez nane yağı kapsülü alanların %75'inin semptomlarda iyileşme bildirirken plasebo grubundakilerin sadece %38’inin iyileşme bildirdiğini ortaya koymuştur (6).

Nane çayı, çayın insan sindirimi üzerindeki etkileri araştırılmamış olmasına rağmen, nane yağına benzer yararlar sağlayabilir (1).

Nane çayı yapmak için, süzüp içmeden önce 10 dakika boyunca 7 ila 10 taze nane yaprağını veya 1 poşet nane çayını 1 bardak (200 ml) kaynar suda bekletin.

Nane çayı hakkında daha fazla bilgi almak istiyorsanız okumaya devam edebilirsiniz (Oku).

Özet: Nane, IBS ve diğer sindirim sorunlarının semptomlarını iyileştirmeye yardımcı olabilir. Ancak nane çayının sindirim üzerindeki etkileri konusunda yapılan çalışmalar eksiktir.

2. Zencefil Çayı

Bilimsel olarak Zingiber officinale olarak bilinen zencefil, Asya'ya özgü bir çiçekli bitkidir. Köksapı (gövdenin yerin altında kalan kısmı) dünya çapında popüler bir baharat olarak kullanılır.

Zencefildeki gingeroller ve shogaoller olarak bilinen bileşikler, midedeki kasları ve midenin boşaltımını uyarmaya yardımcı olabilir. Bu nedenle, bu baharat  mide bulantısı, kramp, şişkinlik, gaz veya hazımsızlığa karşı size yardımcı olabilir (7, 8. 9).

Günde 1,5 gram zencefil almanın, hamilelik, kemoterapi ve araba tutmasının neden olduğu bulantı, kusmayı azalttığı tespit edildi (9).

Hazımsızlığı olan 11 hasta üzerinde yapılan bir başka çalışma, 1.2 gram zencefil içeren takviyelerin alınmasının, midenin içeriğini boşaltma süresini plaseboya kıyasla yaklaşık 4 dakika kısalttığını buldu (10).

Zencefil çayı ve zencefil takviyelerinin etkilerini karşılaştıran araştırmalar sınırlıdır. Ancak zencefil çayı, zencefilin kendine benzer faydalar sağlayabilir.

Zencefil çayı yapmak için süzüp içmeden önce 2 çorba kaşığı (28 gram) dilimlenmiş zencefil kökü, 2 bardak (400 ml) suda 10-20 dakika kaynatılır. Bunun yerine bir poşet zencefil çayını 1 bardak (200 ml) kaynar suda birkaç dakika boyunca demleyerek de içebilirsiniz.

Zencefil çayı hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız blog yazımızı okumaya devam edebilirsiniz (Oku).

Özet: Zencefilin bulantı, kusmayı iyileştirdiği ve diğer sindirim sorunlarına karşı yardımcı olabileceği gösterilmiştir. Zencefil çayı taze zencefil kökünden veya poşet çaylar kullanılarak yapılabilir.

3. Centiyan (Yılan Otu) Kökü Çayı

Centiyan kökü, Gentianaceae familyasına ait, dünya çapında yetişen çiçekli bitkilerden elde edilir.

İştah açmak için ve mide rahatsızlıklarını tedavi etmek için yüzyıllar boyunca farklı centiyan kökü türleri kullanılmıştır (11, 12).

Centiyan kökünün etkileri, sindirim enzimlerinin ve asitlerin üretimini artırabilen, iridoidler olarak bilinen acı bileşiklerden kaynaklanır (13).

Dahası, 38 sağlıklı erişkin üzerinde yapılan bir çalışmada, centiyan kökü ile karıştırılmış içme suyunun sindirim sisteminde kan akışını arttırdığı ve bunun da sindirimin iyileştirilmesine yardımcı olabileceği tespit edildi (14).

Kurutulmuş centiyan kökü bir doğal gıda mağazasından veya internet üzerinden satın alınabilir. Centiyan kökü çayı yapmak için, süzmeden önce ½ kurutulmuş centiyan kökünü 5 dakika boyunca 1 bardak (200 ml) kaynamış su içinde demlendirin. Sindirime yardımcı olmak için öğünlerden önce için.

Özet: Centiyan kökü, yemeklerden önce tüketildiğinde sindirimi uyaran acı bileşikler içerir.

4. Rezene Çayı

Rezene, bilimsel olarak Foeniculum vulgare olarak bilinen bir çiçekli bitkiden elde edilen bir ottur. Meyan kökü benzeri bir tadı vardır ve çiğ veya pişmiş halde yenilebilir.

Hayvanlar üzerindeki çalışmalar, rezenenin mide ülserlerini önlemeye yardımcı olduğunu göstermiştir. Bu kabiliyetin, otun içinde bulunan ve ülser gelişimi ile bağlantılı hasarlarla savaşabilecek antioksidan bileşikler tarafından sağlanmış olması olasıdır (15, 16).

Ayrıca kabızlığın giderilmesine ve bağırsak hareketlerinin desteklenmesine yardımcı olabilir. Ancak, rezenenin müshil olarak nasıl ve niçin işe yaradığı tam olarak anlaşılamamıştır (15).

Kabızlığı olan 86 yaşlı erişkin üzerinde yapılan bir çalışma, 28 gün boyunca her gün bir rezene içerikli çay içenlerin, plasebo alanlara göre anlamlı derecede daha fazla günlük bağırsak hareketlerine sahip olduğunu bulmuştur (17).

1 çay kaşığı (4 gram) rezene tohumunun üzerine 1 su bardağı (200 ml) kaynar su dökerek rezene çayı yapabilirsiniz. Süzüp içmeden önce 5-10 dakika bekletin. Ayrıca taze rendelenmiş rezene kökü veya poşet rezene çayı da kullanabilirsiniz.

Özet: Rezenenin hayvanlarda mide ülserlerinin önlenmesine yardımcı olduğu gösterilmiştir. Aynı zamanda bağırsak hareketlerinin desteklenmesine yardımcı olabilir. Böylece sürekli kabızlığın iyileştirilmesine yardımcı olabilir.

5. Melek Otu Kökü Çayı

Melek otu, dünyanın her köşesinde yetişen çiçekli bir bitkidir. Toprağımsı, hafiften kerevize benzer bir tadı vardır.

Bu bitkinin tüm kısımları geleneksel tıpta kullanılmış olsa da, özellikle kökü sindirime yardımcı olabilir.

Hayvanlar üzerindeki çalışmalar, melek otu kökündeki bir polisakkaritin, sindirim sistemindeki sağlıklı hücre ve kan damarlarının sayısını artırarak mide hasarına karşı koruma sağlayabileceğini göstermiştir (18, 19).

Bu nedenle, kalın bağırsakta yaralara neden olan iltihaplı bir durum olan ülseratif kolite sahip hastalarda oksidatif stresin yol açtığı bağırsak hasarına karşı da yardımcı olabilir (20).

Dahası, insan bağırsak hücreleri üzerinde yapılan bir test tüpü çalışması, melek otu kökünün bağırsak asitlerinin salgılanmasını uyardığını buldu. Bu nedenle, kabızlığın giderilmesine de yardımcı olabilir (21).

Bu sonuçlar melek otu kökü çayının içilmesinin sağlıklı bir sindirim sistemini destekleyebileceğini gösteriyor. Ancak insanlar üzerindeki hiçbir çalışmanın bunu kesin olarak doğrulamadığını unutmayın.

Melek otu kökü çayı yapmak için, 1 su bardağı (200 ml) kaynar suya 1 çorba kaşığı (14 gram) taze veya kurutulmuş melek otu kökü ekleyin. Süzüp içmeden önce 5-10 dakika boyunca demlenmeye bırakın.

Özet: Hayvanlar üzerinde ve test tüplerinde yapılan çalışmalar, melek otu kökünün bağırsak hasarına karşı koruma sağladığını ve sindirim asitlerinin salınımını uyardığını göstermiştir.

6. Karahindiba Çayı

Karahindibalar, Taraxacum (papatyagiller) ailesinden gelen yabani otlardır. Sarı çiçeklere sahiptirler ve birçok insanın evlerinin bahçelerinde de dahil olmak üzere dünya çapında yetişirler.

Hayvanlar üzerindeki çalışmalar, karahindiba özlerinin kasların kasılmaları için onları uyararak ve yiyeceklerin mideden ince bağırsaklara akışını teşvik ederek sindirimi iyileştiren bileşikler içerdiğini göstermiştir (22, 23).

Sıçanlar üzerinde yapılan bir çalışma, karahindiba özünün iltihapla savaşarak ve mide asidi üretimini azaltarak ülserlere karşı korunmaya yardımcı olduğunu buldu (24).

Bu nedenle, karahindiba çayı içmek sağlıklı sindirimi teşvik edebilir. Ancak, insanlar üzerinde yapılan araştırmalar sınırlıdır.

Karahindiba çayı yapmak için, bir tencerede 2 karahindiba çiçeği ve 4 su bardağı suyu birleştirin. Karışımı kaynatın, ardından ocaktan alın ve 5-10 dakika boyunca demlenmeye bırakın. İçmeden önce bir kevgir veya elek ile süzün.

Karahindibanın faydaları hakkında daha fazla bilgi almak istiyorsanız okumaya devam edebilirsiniz (Oku).

Özet: Hayvanlar üzerindeki çalışmalarda, karahindiba özünün sindirimi uyardığı ve ülserlere karşı koruma sağladığı gösterilmiştir. Ancak kesin sonuçlar için insanlar üzerinde yapılacak çalışmalara ihtiyaç var.

7. Sinameki Çayı

Sinameki, çiçekli Cassia bitkilerinden gelen bir bitkidir.

Kalın bağırsakta parçalanan ve düz kas üzerinde hareket eden, kasılmaları, bağırsak hareketlerini teşvik eden senosidler adı verilen kimyasallar içerir (25).

Araştırmalar, sinamekinin hem çocuklarda hem de yetişkinlerde farklı nedenlerden kabızlığa karşı etkili bir müshil etkisi sağladığını göstermiştir (26, 27, 28).

%80'i kabızlığa neden olabilecek analjezik ilaçlar alan, kansere sahip 60 kişi üzerinde yapılan çalışma, 5-12 gün boyunca senosid kullananların %60'ından fazlasının senosid kullandıkları günlerin yarısında bağırsak hareketlenmelerinin artış gösterdiğini buldu (28).

Bu nedenle, sinameki çayı kabızlıktan kurtulmak için etkili ve kolay bir yol olabilir. Ancak, sadece arada sırada içmeniz en iyisidir, fazla tüketirseniz ishale yakalanma riskiniz vardır.

1 çay kaşığı (4 gram) kuru sinameki yaprağını 1 çay bardağı (200 ml) kaynar suda 5-10 dakika demleyip sonra da süzerek sinameki çayı yapabilirsiniz. Poşet sinameki çayları sağlık mağazalarının çoğunda ve internet üzerinde bulunabilir.

Özet: Sinameki, genellikle kalın bağırsağın kasılmalarını ve düzenli bağırsak hareketlerini arttırmaya yardımcı olan senosid içerdiğinden dolayı müshil olarak kullanılır.

8. Hatmi Kökü Çayı

Hatmi kökü, çiçekli Althaea officinalis bitkisinden gelir.

Hatmi köklerindeki polisakkaritler, tıpkı müsilajlar gibi, sindirim sisteminizi kaplayan mukusları üreten hücreleri uyararak daha fazla mukus üretilmesine yardımcı olabilir ( 29, 30, 31).

Artan mukus üretimine ve boğazınızı ve midenizi kaplamanın yanı sıra, hatmi kökü iltihaplanma sırasında salınan bir bileşik olan histamin seviyelerini düşürmeye yardımcı olan antioksidan özelliklerine sahip olabilir. Bu sayede sizi ülserlere karşı koruyabilir.

Aslında, hayvanlar üzerinde yapılan bir çalışmada, hatmi kökü özünün, steroid olmayan iltihap karşıtı ilaçların (NSAIDS) neden olduğu mide ülserlerinin önlenmesinde oldukça etkili olduğu tespit edildi (32).

Hatmi kökü özü ile ilgili bu sonuçlar ilginç olsa da, hatmi kökü çayının etkileri hakkında daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Hatmi kökü çayı yapmak için, 1 çorba kaşığı (14 gram) kuru hatmi kökünü 1 bardak (250 ml) kaynar su ile birleştirin. 5-10 dakika boyunca demleyin, sonra da süzüp için.

Özet: Hatmi kökündeki bileşikler, mukus üretimini uyarabilir. Bu da sindirim yolunuzu kaplayarak sizi ülserlerden koruyabilir.

9. Siyah Çay

Siyah çay, Camellia sinensis bitkisinden gelir. Genellikle “İngiliz Kahvaltısı” (English Breakfast) ve “Earl Grey” (bergamot ile tatlandırılmış çay) gibi çeşitleri vardır. Bunlar diğer bitkilerle beraber demlenip farklı tatlar oluştururlar.

Bu çay çeşitli sağlıklı bileşiklere sahiptir. Bunlar, hazımsızlığı iyileştirebilen thearubiginleri ve antioksidanlar gibi davranıp sizi mide ülserlerine karşı koruyabilen teaflavinleri içerir (33, 34, 35).

Mide ülseri olan fareler üzerinde yapılan bir çalışma, siyah çay ve theaflavinlerle yapılan 3 günlük tedavinin, iltihabi bileşikleri ve yolları baskılayarak ülserlerin %78 ila %81'ini iyileştirdiğini buldu (36).

Fareler üzerinde yapılan bir başka çalışma, siyah çay özünün gecikmiş mide boşaltımını ve ilaçların neden olduğu hazımsızlığı iyileştirdiğini ortaya çıkardı (34).

Bu nedenle, siyah çay içmek sindirimi iyileştirmeye ve ülserlere karşı korunmaya yardımcı olabilir. Ancak daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.

Siyah çay yapmak için, 5-10 dakika boyunca 1 bardak (20 ml) kaynar su içinde bir poşet siyah çay demleyin. Ayrıca siyah çay yapraklarını da kullanabilirsiniz. Demledikten sonra çayı süzüp için.

Çay hakkında daha fazla bilgi almak için okumaya devam edebilirsiniz (Oku).

Özet: Siyah çay içmek, çaydaki antioksidanlar gibi davranan bileşikler nedeniyle mide ülseri ve hazımsızlığa karşı korunmaya yardımcı olabilir.

Güvenlik Önlemleri

Bitki çayları genel olarak sağlıklı insanlar için güvenli kabul edilirken, rutininize yeni bir çay türü eklerken dikkatli olmalısınız.

Halen, çocuklarda, hamile ve emziren kadınlarda bazı çayların güvenliği konusunda sınırlı bilgi bulunmaktadır (37, 38).

Dahası, bazı bitkiler ilaçlarla etkileşime girebilir. Bitkisel çaylar aşırı tüketilirse ishal, mide bulantısı veya kusma gibi istenmeyen yan etkilere neden olabilir (39).

Sindiriminizi iyileştirmek için yeni bir bitki çayı denemek istiyorsanız, düşük bir dozla başlayın ve nasıl hissettiğinize dikkat edin. Ayrıca, bir ilaç kullanıyorsanız veya özel bir sağlıksal durumunuz varsa, her şeyden önce doktorunuza danışın.

Özet: Her ne kadar çaylar çoğu insan için genellikle güvenli kabul edilse de, bazı çaylar çocuklar, hamile kadınlar veya belirli ilaçları alan hastalar için uygun olmayabilir.

Uzun Lafın Kısası

Bitkisel çaylar kabızlık, ülser ve hazımsızlıktan kurtulma gibi çeşitli sindirim yararları sağlayabilir.

Nane, zencefil ve hatmi kökü, sindirimi artırmaya yardımcı olabilecek çay türlerinden sadece bazılarıdır.

Sindiriminize yardımcı olması için belirli bir çay türü tüketmeye başlamak istiyorsanız, demlemek için uygun olan miktarı ve ne sıklıkta içeceğinizi kararlaştırdığınızdan emin olun.